صحنه همیشه پرماجرای سیاست اسرائیل، این روزها دوباره شلوغ و پر از اخبار جدید است. دولت کنونی اسرائیل، ائتلاف وسیعی است که در شرایط اضطراریِ حاصل‌شده از همه‌گیری کرونا به رهبری نخست‌وزیر، بنیامین نتانیاهو و در توافق او با مردی تشکیل شده است که تمام حرفه سیاسی‌اش را به تلاش برای بیرون کردن نتانیاهو اختصاص داده بود: بنی گانتز که اکنون وزیر دفاع است و عنوان «نخست‌وزیر علی‌البدل» را هم یدک می‌کشد. مطابق قرار موجود او کمتر از یک سال دیگر یعنی نوامبر ۲۰۲۱، به جای نتانیاهو به نخست‌وزیری می‌رسد تا پس از قریب ۱۶ سال، بیبی بالاخره از قدرت کنار برود.

اما همان موقع هم که این توافق بین بیبی و گانتز حاصل شد، بیشتر ناظرین مطمئن بودند که گانتز روی نخست‌وزیری را نخواهد دید. حالا اسرائیل در آستانه ورود به چهارمین انتخابات خود در چند سال گذشته قرار گرفته است. مطابق قانون، اگر بودجه سال آینده تا روز ۲۳ دسامبر، یعنی چهارشنبه پیش‌رو‌ تصویب نشود، مجلس اسرائیل (کنست) به خودی خود منحل می‌شود و انتخابات جدید سه ماه بعد، در ۲۳ مارس انجام خواهد شد. دیروز یکشنبه، ۲۰ دسامبر که در اسرائيل روز اول هفته بود، حزب گانتز اعلام کرد که با به تعویق انداختن یک هفته‌ای این مهلت موافقت کرده است. باید دید که در این مدت احزاب ائتلاف وسیع چه توافقی می‌کنند: آیا اسرائیل وارد چهارمین انتخابات در طول دو سال گذشته می‌شود؟

برای گانتز ورود به انتخابات، عملا به معنی پایان حرفه سیاسی خواهد بود. این فرمانده سابق ارتش اسرائیل، با پیوستن به کابینه نتانیاهو، معنای سیاسی خود و حزبش با عنوان «آبی و سفید» را از بین برده و تعجبی نیست که در نظرسنجی‌ها می‌بینیم که اگر انتخابات اکنون برگزار شود حزبش تا آستانه محو از مجلس پیش خواهد رفت. آقای گانتز دیروز قبول کرد از قدرت‌های آوی نیسنکورن، وزیر دادگستری، کاسته شود تا در عوض، انتخابات کمی به تغییر بیفتد. نیسنکورنِ لیبرال‌ماب، باعث نگرانی نتانیاهو است، به‌خصوص به این خاطر که آقای نخست‌وزیر با چندین پرونده قضایی در زمینه اتهام‌های مربوط به رشوه‌گیری و فساد اقتصادی روبرو است و همین باعث‌شده دل‌ خوشی از دستگاه دادگستری نداشته باشد.

زوج جدید راست‌گرا

در نظرسنجی‌ها می‌بینیم که حزب راست‌گرای نتانیاهو، لیکود، همچنان در صدر قرار دارد. در نظرسنجی دیروز شبکه ۱۳ اسرائیل، پیش‌بینی شده است که اگر انتخابات الان برگزار شود، لیکود با ۲۸ کرسی از تمام احزاب جلو خواهد بود. این هفته شاهدیم که تزریق واکسن در جامعه هم شروع شده است و نتانیاهو از اولین افرادی بود که آن ‌را دریافت کرد. باید دید آیا این تاثیری بر آٰرای این حزب خواهد گذاشت یا نه.

اما رقیب اصلی نتانیاهو این‌بار نه از چپ که از راست آمده است. گیدئون سار، وزیر آموزش و پرورش پیشین در کابینه نتانیاهو، دو هفته پیش بالاخره از لیکود جدا شد و حزبی جدید به نام «امید نو» تشکیل داد. این حزب در نظرسنجی دیروز با ۱۹ کرسی، در جایگاه دوم قرار دارد . حزب «امید نو» در نظرسنجی هفته قبل شبکه ۱۲ اسرائیل، حتی سه کرسی بیشتر هم داشت.

نتانیاهو با بیش از ۱۵ سال زمامداری، رکورد میزان نخست‌وزیری در اسرائیل را زده است. رکورد قبلی متعلق به دیوید بن گوریون، اولین نخست‌وزیر اسرائیل بود که ۱۳ سال سر کار بود. مخالفین نتانیاهو امروز ظاهرا به محتوای سیاست هم فکر نمی‌کنند و فقط می‌خواهند هر طور هست از شر او خلاص شوند. هفته‌ها است گروه‌هایی از جوانان علیه نتانیاهو تظاهرات می‌کنند. آنها نه فقط مقابل خانه نتانیاهو در بیت‌المقدس که حتی مقابل خانه بنی گانتز در شهر کوچک روش هاآئین در استان مرکزی اسرائيل هم تظاهرات کرده‌اند؛ اما در همین تظاهرات‌ها شاهد چهره‌های راست‌گرای مخالف نتانیاهو هم هستیم.

آقای سار احتمالا امیدوار است، هم گروهی از این رای‌دهندگان را جذب خود کند و هم بخشی از پایگاه سنتی جناح راست در اسرائیل را. در نظرسنجی اخیر می‌بینیم که از ۱۲۰ کرسی مجلس، ۶۴ کرسی به احزاب مخالف نتانیاهو خواهد رسید و تنها ۵۶ کرسی به لیکود و سه حزب متحدش می‌رسد که عبارتند از حزب راست‌گرای یامینا و دو حزب «یهودیت توراتی» و «شاس» که نماینده یهودیان فوق ارتدوکس هستند.

از اولین حمله‌هایی که برخی نزدیکان نتانیاهو سعی کردند به سار بکنند این بود که او را متعلق به نخبگان «اشکنازی» کشور معرفی کنند. به‌خصوص که حزب کوچک «درخ ارتز» که از «آبی و سفید» منشعب شده و تنها دو نماینده در مجلس دارد که هر دو هم اشکنازی هستند، اولین گروهی بود که به «امید نو» پیوست. یهودیان اسرائیل عموما به دو گروه اصلی تقسیم می‌شوند: اشکنازی‌ها که از اروپا به اسرائیل مهاجرت کرده‌اند و میزراحی‌ها که از جهان عرب، ایران و یا سایر کشورهایی که «شرقی» محسوب می‌شوند به این کشور آمدند. عبارت «میزراحی» در زبان عبری به معنای شرقی است. نتانیاهو با اینکه خودش و بیشتر رهبران عالی‌رتبه حزبش، اشکنازی هستند موفق شد رای خیلی میزراحی‌هایی را جمع کند؛ آنهایی که به غلبه اشکنازی‌ها در چند دهه اول اسرائیل معترض بودند. طرفه اینکه این تهمت اشکنازی را در حالی به سار می‌زنند که خود او نیمه‌میزراحی است چرا که مادرش جزو یهودیان آسیای میانه، معروف به «بخارایی» بوده است.

مهم‌تر اما آینکه آقای سار از همان ابتدا از یک چهره مطرح میزراحی دعوت کرده است تا به او بپیوندد: یفعاط شیشا بیتون، وزیر سابق مسکن و رئیس کمیته کرونا در کنست. خانم شیشا بیتون، چند روز پیش اعلام کرد به «امید نو» می‌پیوندد و سار نه تنها از او استقبال کرد که گفت می‌خواهد او در حد چیزی مثل شریک انتخاباتی‌اش باشد و در صورت پیروزی معاون نخست‌وزیر شود. مازال معلم، خبرنگار اسرائیلی، حتی این دو را با جو بایدن و کامالا هریس مقایسه کرده است.

برای بیشتر سیاستمداران، کنار رفتن از کابینه، خبری ناگوار است. اما خانم شیشا بیتون وقتی وزارت مسکن را تحویل داد و به ریاست کمیته کرونا در مجلس رسید، توانست خود را به چهره‌ای مطرح در سطح کشور بدل کند. پیش از آقای سار، رهبران سایر احزاب نیز به دنبال جذب او بودند از جمله نفتالی بنت، رهبر حزب راست‌گرای «یامینا». خانم شیشا بیتون در جریان کرونا، در بعضی موارد مشخص، جلوی نتانیاهو ایستاد. مثلا موفق شد اجازه گشایش رستوران‌ها، باشگاه‌های ورزشی و استخرها را جلب کند. برخی رستوران‌دارها بسیار سپاسگزار او هستند؛ از جمله رستورانی در شهر هولون که یکی از غذاهای دریایی خود را به نامش نامگذاری کرده است.

گیدئون سار که تازه تولد ۵۴ سالگی‌ خود را جشن گرفت بیش از هر چیز به مقابله با نتانیاهو شناخته می‌شود. هم او بود که سال گذشته در انتخابات درونی لیکود مقابل نتانیاهو نامزد شد و علنا علیه او سخن گفت. او در ضمن سابقه‌ای طولانی در سطوح بالای سیاست دارد و مثلا هم در زمان نتانیاهو و هم پیش از آن در زمان آریل شارون، دبیر کابینه او بوده است. او اولین بار ۱۷ سال پیش وارد مجلس شد و جایگاهش در حزب لیکود آنقدر بالا است که در سال ۲۰۰۹ پس از بیبی، نفر دوم فهرست بود.

با این حساب زوج سار و شیشا بیتون، بدون شک شانس موفقیت دارند اما برای آنها که مخالفتشان‌ با نتانیاهو بر اساس اصول سیاسی است و نه فقط نارضایتی شخصی از او، معلوم نیست که این اتفاق مثبتی باشد یا نه. گیدئون لِوی، ستون‌نویس چپ‌گرای روزنامه «هاآرتز» اسرائیل، در واکنش به استقبال برخی‌ها در اردوگاه چپ و لیبرال از سار، اخیرا مقاله تند و تیزی نوشت و گفت از آنجا که جناح راست اسرائیل حامی اشغال سرزمین‌های فلسطینی است، آن ‌را نباید نیروی سیاسی مشروعی به حساب آورد؛ حتی اگر مثل سار مخالف نتانیاهو باشد.

نگاهی به برنامه‌ای که حزب «امید نو» آماده کرده است و پیشینه سیاسی آقای سار، نشان می‌دهد که او در واقع راست‌گراتر از نتانیاهو است. مثلا یکی از شش ماده برنامه حزب جدید علنا ساختن شهرک‌های یهودی‌نشین در کرانه غربی را تشویق می‌کند. این شهرک‌ها از نظر قانون بین‌المللی، غیرقانونی هستند و سد راهی برای تشکیل دولت مستقل فلسطینی به حساب می‌آیند. آقای سار قبلا علنا گفته که بر خلاف بیبی، مخالف راه‌حل دو دولتی است و ترجیح می‌دهد مردم فلسطین به جای تشکیل دولت مستقل خود، تحت نوعی خودمختاری و تحت حکومت پادشاهی اردن زندگی کنند.

امید به چپ؟

اما به غیر از سار، آیا نیرویی در چپِ نتانیاهو هست که بتواند جای او را در مقر نخست‌وزیری در خیابان بالفورِ بیت‌المقدس پر کند؟‌

در نظرسنجی اخیر می‌بینیم که حزب کارگر به رهبری امیر پرتز، همان حزبی که بنیانگذار اصلی اسرائیل بود و در ۲۹ سال اولیه حتی یک روز هم از قدرت خارج نشد، با سقوط شدید آرا روبرو است؛ به‌طوری‌ که اصلا موفق به راه‌یافتن به کنست نخواهد شد. (حداقل آرای لازم برای راه یافتن به کنست برابر با چهار کرسی است.) ورود آقای پرتز به کابینه نتانیاهو-گانتز باعث شده حزبی که تا همین چند وقت پیش نیروی اصلی چپ میانه اسرائیل بود، به این روز افتاده باشد. در میان سایر احزاب، دو نیروی چپ موجود هستند: یکی «مرتز» که گرایش سوسیالیستی و فمینیستی دارد و طبق آخرین نظرسنجی، به هفت کرسی می‌رسد؛ و دیگری «فهرست مشترک» که ائتلافی وسیع از احزابی است که شهروندان فلسطینی و عرب‌تبار اسرائیل را نمایندگی می‌کنند. رهبری این فهرست با حزب کمونیست اسرائیل است که اکثریت اعضای آن فلسطینی‌تبار هستند اما اعضای یهودی هم دارد و یک نماینده‌اش در مجلس، یهودی است.

در صحنه همیشه پر جنب‌وجوش سیاست اسرائیل اما امکان تشکیل نیروهای جدید سیاسی هم وجود دارد و این می‌تواند جانی تازه به چپ ببخشد. بعضی‌ها احتمال ورود گادی آیزنکوت، فرمانده سابق ارتش اسرائیل که او هم تبار میزراحی دارد را مطرح کرده‌اند اما در حال حاضر احتمال پیوستن آیزنکوت به آقای سار هم وجود دارد. خیلی‌ها هم البته مخالف این سیاست قدیمی‌شده، دنبال چهره‌های نظامی برای ایجاد معجزه در جناح چپ هستند. دیگر چهره‌هایی که امکان ورودشان به صحنه هست عبارتند از: تزیپی لیونی، وزیر خارجه سابق؛ رون هولدای، شهردار سابق تل‌آویو؛ یائیر گولان، چهره نظامی و نماینده کنونی مجلس از مرتز؛ اوفر شلا، روزنامه‌نگار عضو «یش آتید» که بر خلاف آقای لاپید، طرفدار همکاری با شهروندان عرب‌تبار اسرائیل است.

آقای شلا البته در این مورد تنها نیست و بسیاری در جناح چپ اسرائیل و حتی خارج از آن، همکاری با ۲۰ درصد شهروندان اسرائيل را که عرب‌تبار و فلسطینی‌تبار هستند، برای آینده ضروری می‌دانند.